عکس | تونل زمان؛ داستان شمس پهلوی؛ از تجارت الماس تا دلالی خودرو ‌

راستان | روزنامه هفت صبح نوشت: با قاب تاریخ به ایران قدیم سفر‌ و یادی ‌‌از ‌گذشته می‌کنیم. در تهیه این مجموعه، از تصاویر کمتر دیده ‌شده‌ای استفاده شده که تماشای آنها خالی از لطف نیست.

‌شمس یا خدیجه ‌از همسر دوم رضاخان یعنی تاج‌الملوک در ششم آبان ‌ سال 1296 در تهران به دنیا آمد. از دوران کودکی و نوجوانی او اطلاعات چندانی در دست نیست‌.

رضاشاه ‌در سال 1315 تصمیم به ازدواج دختران خود شمس و اشرف پهلوی گرفت و اعلام کرد جوانان وابسته به خانواده‌های اشراف و مقامات مملکتی ‌‌خود را برای این کار کاندیدا کنند. در میان داوطلبان متعدد، علی‌محمد قوام ‌‌و فریدون جم ‌به ترتیب برای شمس و اشرف درنظر گرفته شدند.

این ازدواج اجباری فقط بنابه خواسته و تمایل رضاشاه و بدون اطلاع و نظر دخترانش انجام گرفت و فقط شمس به دلیل ارشدیتش خواهان ازدواج با فریدون جم شد که مورد موافقت شاه قرار گرفت و همسران دو خواهر با یکدیگر تعویض شدند! با خروج رضاشاه از ایران، عاملی که باعث ازدواج اجباری شمس با فریدون جم بود، از میان برداشته شد.

از این تاریخ به بعد شمس ضمن ناسازگاری با فریدون جم، زمینه‌های جدایی با او را ایجاد کرد و بدون متارکه رسمی با شوهر قانونی خود، در سال 1322 زندگی مستقلی را با عزت‌الدوله مین‌باشیان (‌‌معلم موسیقی خود) آغاز می‌کند و با وجود مخالفت دربار ‌در سال 1323 از فریدون جم طلاق می‌گیرد و یک سال بعد با عزت‌الله مین‌باشیان رسماً ازدواج می‌کند.

عزت‌الله مین‌باشیان که نام خود را به مهرداد پهلبد تغییر داد، ابتدا یک ویولن‌‌زن بود که ‌بعد از ازدواج با شمس ‌به علت نارضایتی شاه از او، از دربار طرد شد و در نهایت با وساطت ملکه مادر در سال 1330 به معاونت وزارت فرهنگ و ریاست اداره کل هنرهای زیبا و سپس در سال 1343 در کابینه حسنعلی منصور به وزارت فرهنگ و هنر منصوب شد‌‌.

عکس کمتر دیده از حضور فوزیه فواد بعد از طلاقش در ایران که به دعوت شمس پهلوی ‌ به ایران آمده بود. فردی که کنار فوزیه ایستاده، مهرداد پهلبد شوهر شمس است

شمس پهلوی در دهه 50 تغییر دین داد و به مسیحیت گروید و در سال 1352 یک کلیسای اختصاصی در کاخ خود در مهرشهر کرج احداث کرد. ‌ شمس با داشتن املاک وسیع در غرب تهران و مهرشهر کرج صاحب ثروت عظیمی در کشور بود‌‌. شمس در کاخی در مهرشهر کرج به نام کاخ مروارید زندگی می‌کرد. این ساختمان به دست وسلی پیترز طراحی و از سوی بنیاد فرانک لوید رایت به هزینه یک میلیون دلار آمریکا ساخته شد. (به پول امروز چقدر می‌شود!)

شمس پهلوی در دربار به نام «مِهر» مشهور بود. نام «مِهرداد» برای شوهرش و نام «مِهرشهر» در کرج از لقب او گرفته شده است. تصور بسیاری از تاریخ‌دوستان بر این است که شمس پهلوی در دوره حکومت برادرش محمدرضا، وارد امور اقتصادی شد‌ اما این تصور اشتباه است. شمس از همان دوران آغاز پادشاهی پدرش به فعالیت‌های اقتصادی علاقه‌مند شد و دست به کارهایی زد. البته پیش از آن پدرش رضا‌شاه، با سپردن پاره‌ای از امور فرهنگی به دخترش، او را پیشگام برخی از تحولات خاص همچون کشف حجاب کرده بود.
 

اردشیر زاهدی در کنار شهر‌آزاد پهلبد‌، دختر شمس پهلوی. در پشت سر، شهباز پهلبد پسر شمس پهلوی نیز دیده می‌شود

با این حال، شمس به فعالیت‌های فرهنگی محدود نماند. او خیلی زود وارد فعالیت‌های اقتصادی نیز شد. اولین فعالیت تجاری و اقتصادی شمس با تجارت در اتومبیل آغاز شد. البته «بعضی کتب تاریخی تجارت الماسی شمس را اولین فعالیت تجاری او می‌دانند‌ اما اسناد تاریخی حکایت از تجارت اتومبیل توسط او در دوران رضاخان می‌نماید. طوری که به او لقب ‌دلال بزرگ خودرو در عصر پهلوی داده بودند.

ثمره ازدواج شمس و مهرداد پهلبد سه فرزند به نام‌های شهباز و شهریار و شهرآزاد  ‌بودند. شمس ‌‌در ۱۰ اسفند 1374 در سن ۷۸‌سالگی درگذشت و در  شهر سنتا باربارای کالیفرنیا به خاک سپرده شد.